Η δράση της Μονάδας
Αποτίμηση του έργου της Μονάδας Προσβασιμότητας
Η Μονάδα Προσβασιμότητας (ΜοΠρο) έχει οργανώσει ένα πλέγμα διακριτών υπηρεσιών που προσφέρονται σε μια ομάδα 61 ωφελούμενων σπουδαστών με κινητικές, αισθητηριακές και μαθησιακές δυσκολίες. Έχει επίσης οργανώσει Δίκτυο Εθελοντών Φοιτητών (57 φοιτητές), Δίκτυο Συμβούλων Καθηγητών (9 μέλη) και Υπαλλήλων Γραμματειών (9 μέλη).
Οι διακριτές υπηρεσίες είναι 7:
Υ1. Υπηρεσία Καταγραφής Αναγκών ΦμεΑ
Υ2. Υπηρεσία πρόσβασης σε συλλογές Προσβάσιμων Συγγραμμάτων (ΑΜΕLib)
Υ3. Υπηρεσία Εθελοντισμού για ΦμεΑ
Υ4. Υπηρεσία Στήριξης Συμβούλων Καθηγητών
Υ5. Κατευθυντήριες Οδηγίες για εξετάσεις
Υ6. Υπηρεσία υποστήριξης προσβάσιμων σταθμών εργασίας στις βιβλιοθήκες
Υ7. Υπηρεσία Στήριξης αρμοδίων Υπαλλήλων Γραμματειών
Υ1. Υπηρεσία Καταγραφής Αναγκών ΦμεΑ
Οι υπηρεσίες της ΜοΠρο ανταποκρίνονται στις εξατομικευμένες ανάγκες των ΦμεΑ. Για την καταγραφή αυτών των αναγκών, σχεδιάστηκε και συμπληρώνεται ειδικό online δελτίο καταγραφής αναγκών (βλέπε παράρτημα). Τηρούνται οι κανονισμοί προστασίας του απορρήτου.
Υ2. Υπηρεσία πρόσβασης σε συλλογές προσβάσιμων συγγραμμάτων (AMELib)
Η Μονάδα Προσβασιμότητας της Πανεπιστημιούπολης Σερρών συμμετέχει στην Προσβάσιμη Πολυτροπική Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη AMELib (Accessible Multi-modal Electronic Library) που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ) και προσφέρει με επιτυχία τις υπηρεσίες της σε φοιτητές με εντυποαναπηρία. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία μεγάλης αξίας, η οποία ελπίζουμε να μακροημερεύσει και να εξελιχθεί περισσότερο.
Η εντυποαναπηρία, ως όρος, αναφέρεται στο άρθρο 2 του Ν.4672/2020 «κάθε άτομο με προβλήματα όρασης, που δεν επιδέχονται βελτίωση, ώστε το άτομο να αποκτήσει οπτική λειτουργία ουσιαστικά ισοδύναμη με εκείνη ατόμου χωρίς τέτοια αναπηρία, και το οποίο για τον λόγο αυτόν δεν μπορεί να διαβάζει έντυπα με την ίδια ουσιαστικά ευχέρεια, όπως ένα άτομο χωρίς τέτοιο πρόβλημα, ένα άτομο που έχει αντιληπτική ή αναγνωστική αναπηρία και δεν είναι, ως εκ τούτου, σε θέση να διαβάζει έντυπα με την ίδια ουσιαστικά ευχέρεια, όπως ένα άτομο χωρίς τέτοια αναπηρία, ένα άτομο που δεν είναι σε θέση, λόγω σωματικής ανικανότητας, να κρατήσει στα χέρια του ή να χειρισθεί βιβλίο ή να εστιάσει ή να μετακινήσει το βλέμμα του, σε βαθμό που κανονικά θα ήταν ικανοποιητικός για να μπορεί να διαβάζει».
Μέσω της ΜοΠρο προσφέρεται προσωποποιημένη πρόσβαση στους ωφελούμενους φοιτητές στο περιεχόμενό της AMELib. Κατά την εγγραφή τους ενημερώνονται για τη νομοθεσία προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων καθώς και για τις ποινές που επισύρει η παραβίαση του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος του δημιουργού. Οι κωδικοί πρόσβασης τους χορηγούνται αφού έχουν κάνει αποδοχή των όρων στην αρχική δήλωση εγγραφής τους. Οι δικαιούχοι χρήστες με τους προσωπικούς τους κωδικούς και αφού έχει πραγματοποιηθεί η πιστοποίηση του χρήστη μέσω της διαδικασίας login αναζητούν τους επιθυμητούς τίτλους και επιλέγουν για μεταφόρτωση το μορφότυπο της επιλογής τους. Για τη διασφάλιση της προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων η AMELib διαθέτει μηχανισμούς εντοπισμού και ελέγχου της διακίνησης των ψηφιακών τεκμηρίων.
Σήμερα η AMELib αριθμεί πάνω από 2.700 τίτλους ακαδημαϊκών τεκμηρίων στους οποίους αντιστοιχούν πάνω από 6.300 προσβάσιμα ψηφιακά τεκμήρια σε διάφορους μορφότυπους, όπως docx, pdf, epub, και daisy, ανάλογα με τις ανάγκες των χρηστών των αρμόδιων φορέων. Κάθε εντυποανάπηρο άτομο μπορεί να διαβάζει με διαφορετικό τρόπο και για αυτό υπάρχουν διαφορετικές μορφές αρχείων των ίδιων συγγραμμάτων.
Υ3. Υπηρεσία εθελοντισμού για ΦμεΑ
Δημιουργήθηκε Δίκτυο εθελοντών φοιτητών. Για την εγγραφή δημιουργήθηκε ειδική online φόρμα εγγραφής (βλέπε παράρτημα). Συντάχθηκε και Κανονισμός Λειτουργίας του Δικτύου. Ο ρόλος τωv εθελοντών αποδείχθηκε πολύ σημαντικός καθώς παρείχαν αποτελεσματική βοήθεια στους συμφοιτητές τους οπότε χρειάστηκε. Ενδιαφέρον να τονιστεί ότι αν και οι περισσότεροι ωφελούμενοι σπουδαστές είναι άντρες, τα περισσότερα μέλη του Δικτύου Εθελοντών είναι γυναί κες.
Y4. Υπηρεσία Στήριξης Συμβούλων Καθηγητών και Υ7. Υπηρεσία Στήριξης αρμοδίων Υπαλλήλων Γραμματειών
Σε κάθε Τμήμα ορίστηκε ένας Σύμβουλος Καθηγητής (συνήθως ο πρόεδρος του Τμήματος) και ένας Υπάλληλος Γραμματείας, ως Συνδετικοί Κρίκοι με τη ΜοΠρο. Οι Συνδετικοί Κρίκοι επικοινωνούν και συμβουλεύονται τη ΜοΠρο για τα ζητήματα που προκύπτουν με τους ωφελούμενους φοιτητές τους. Η λίστα με τα στοιχεία επικοινωνίας των Συνδετικών Κρίκων, αναρτάται στην ιστοσελίδα της Δομής Στηρίζω, ώστε να είναι σε γνώση όλων των ενδιαφερομένων. Ανανεώνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Υ5. Κατευθυντήριες Οδηγίες Εξέτασης Φοιτητών με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες
Οι Κατευθυντήριες Οδηγίες που έχουν συνταχθεί από τη ΜοΠρο σε συνεργασία με μέλη ΔΕΠ, αφορούν συνοπτικά στους ενδεδειγμένους τρόπους εξέτασης των Φοιτητών με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες και απευθύνονται προς τα μέλη ΔΕΠ, ΕΔΙΠ και διδάσκοντες.
Τονίζεται ότι:
1. Οι Κατευθυντήριες Οδηγίες αφορούν ειδικές ρυθμίσεις, διευθετήσεις και προσαρμογές ανάλογα με το είδος της αναπηρίας και τους περιορισμούς που αυτή συνεπάγεται για την απρόσκοπτη συμμετοχή των φοιτητών στις εξετάσεις και δεν έχουν σκοπό να επέμβουν στην εκπαιδευτική διαδικασία ή να επηρεάσουν την ακαδημαϊκή ελευθερία του διδάσκοντα.
2. Σημαντικό ρόλο για την υλοποίηση των Κατευθυντηρίων Οδηγιών διαδραματίζει ο Σύμβουλος Καθηγητής, μέλος ΔΕΠ (στην παρούσα φάση ο Πρόεδρος εκάστου Τμήματος) στον οποίο οι φοιτητές μπορούν να απευθύνονται για ζητήματα που αφορούν τις σπουδές τους και αποτελεί το συνδετικό κρίκο μεταξύ Φοιτητών, των διδασκόντων και της Μονάδας Προσβασιμότητας.
3. Σε όσα τμήματα δεν έχουν οριστεί Σύμβουλοι Καθηγητές ή απουσιάζουν μπορεί, με την άδειά τους, την επικοινωνία για θέματα και διαδικασίες των εξετάσεων να αναλάβει η ίδια η ΜοΠρο.
Υ6. Υπηρεσία υποστήριξης προσβάσιμων σταθμών στη Βιβλιοθήκη. Υλικοτεχνική Υποδομή.
Έγινε προμήθεια και εγκατάσταση της απαραίτητης υλικοτεχνικής υποδομής στο φιλόξενο και εύκολα προσβάσιμο χώρο της Βιβλιοθήκης της Πανεπιστημιούπολης Σερρών, μέσω της δημιουργίας ειδικού Υποέργου (04) και ανοιχτού δημόσιου διαγωνισμού. Περιλαμβάνει δύο κατηγορίες εξοπλισμού: Γενικό εξοπλισμό (Η/Υ) και εξοπλισμό Υποστηρικτικών Τεχνολογιών (ΥΤ). Το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης της προμήθειας διήρκεσε μεταξύ 20.7.2020 και 21.4.2021. Το προσωπικό της ΜοΠρο εκπαιδεύτηκε στη χρήση του εξοπλισμού.
Ο εξοπλισμός που διατίθεται σήμερα στη Βιβλιοθήκη είναι:
- Οθόνη Braille: ο χρήστης διαβάζει το περιεχόμενο της οθόνης του υπολογιστή σε Braille. Του δίνει δηλαδή απτική πρόσβαση στο κείμενο χωρίς να χρειάζεται τίποτα άλλο.
- Εκτυπωτής Braille με καμπίνα μείωσης θορύβου: εκτυπώνει κείμενο σε γραφή Braille (δέχεται Α4 και Α3).
- Συσκευή παραγωγής ανάγλυφων γραφικών: χρησιμοποιείται για ανάγλυφη εκτύπωση εικόνων, χαρτών, σχεδίων, γραφικών κτλ. Μπορεί να παράγει ανάγλυφα γραφικά και από χειρόγραφα. Απαιτεί ειδικό χαρτί (μικροκαψουλικό) και δέχεται σελίδες σε μέγεθος έως Α3.
- Eyetracker (σύστημα ελέγχου υπολογιστή με τα μάτια): για άτομα που έχουν αναπηρία στα άνω άκρα. Όλες οι λειτουργίες του υπολογιστή ελέγχονται με την κόρη του ματιού. Συνδυάζεται και με το λογισμικό εναλλακτικής επικοινωνίας με το οποίο μπορείς να επιλέξεις λέξεις και προτάσεις και να τις εκφωνήσει (εάν ο χρήστης δεν μπορεί να μιλήσει πχ. ALS).
- Σύστημα μεγέθυνσης κλειστού κυκλώματος με οπτική αναγνώριση εγγράφων με δυνατότητα εκφώνησης: για άτομα με προβλήματα όρασης αλλά και για άτομα με δυσλεξία, διάσπαση προσοχής κ.λπ. Τοποθετείς βιβλίο ή οποιοδήποτε έντυπο και απεικονίζεται στην οθόνη στην οποία μπορείς να ζουμάρεις, να απομονώσεις λέξεις, να αλλάξεις τα χρώματα φόντου κλπ. Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα εκφώνησης του κειμένου.
- Φορητό σύστημα μεγέθυνσης: έχει περίπου τις ίδιες λειτουργίες με το προηγούμενο (χωρίς την εκφώνηση), αλλά είναι φορητό με οθόνη 7 ιντσών. Τοποθετείται πάνω από το βιβλίο/έγγραφο ή οτιδήποτε άλλο και υπάρχει η δυνατότητα μεγέθυνσης, αλλαγής χρωμάτων, κτλ.
- Πληκτρολόγιο Big Keys: πληκτρολόγιο με μεγάλα πλήκτρα και με λιγότερα κουμπιά από τα συμβατικά. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άτομα με μειωμένη όραση αλλά και από άτομα με κινητικά προβλήματα στα χέρια πχ. σπαστικότητα, νόσο Parkinson κά. Διαθέτει και πλέγμα ώστε να υπάρχει σταθερότητα και να μην πατιούνται τα διπλανά κουμπιά κατά λάθος.
- Ποντίκι μοχλός (joystick) και ποντίκι ιχνόσφαιρα: αντικαθιστούν τα συμβατικά ποντίκια όταν υπάρχουν προβλήματα στα χέρια. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και μόνα τους, αλλά και συνδυαστικά. Τα χρωματιστά κουμπιά έχουν διάφορες λειτουργίες πχ. δεξί κλικ και μπορούν να προσαρμοστούν κατά τη βούληση του χρήστη.
- Διάφοροι διακόπτες και βραχίονες στήριξης: οι διακόπτες χρησιμοποιούνται από άτομα με κινητικά προβλήματα. Προσαρμόζονται ανάλογα με την περίπτωση και αντικαθιστούν τις λειτουργίες του ποντικιού. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνοι τους ή πάνω στο βραχίονα. Οι βραχίονες μπορούν να τοποθετηθούν σε τραπέζι, σε καρέκλα και σε αμαξίδιο.
- Λογογράφος: εκφωνείς και σου γράφει αυτά που λες σε word. Χρησιμοποιείται από άτομα με μειωμένη όραση, με κινητικά προβλήματα στα άνω άκρα αλλά και δυσλεξία. Δέχεται ελληνικά και αγγλικά.
- Τέλος, υπάρχει λογισμικό ανάγνωσης και παραγωγής ηχητικών βιβλίων (Daisy) και λογισμικό οπτικής αναγνώρισης χαρακτήρων (OCR).
Εξ αποστάσεως υπηρεσίες της ΜοΠρο
Επειδή η έναρξη λειτουργίας της ΜοΠρο συνέπεσε με την έναρξη της πανδημίας, επανασχεδιάστηκε κατά τη φάση υλοποίησης, ενσωματώνοντας εξ αποστάσεως υπηρεσίες και ψηφιακά συστήματα επικοινωνίας για προφανείς λόγους. Στον τομέα αυτό εντάχθηκαν μια σειρά υβριδικών σεμιναρίων / συναντήσεων εκπαίδευσης, τόσο για τους ωφελούμενους όσο και για τους εθελοντές. Το υλικό των σεμιναρίων διατέθηκε μέσω σύγχρονης πλατφόρμας (zoom) και είναι κατατεθειμένο στην ασύγχρονη πλατφόρμα (e-learning).